Zerdeçal: Doğanın Altın Hediyesi

Zerdeçal Nedir?

Farsçada zerd (sarı) ve çup (çöp, odun) kelimelerin bir araya gelerek zerdeçup adı bizim dilimize önce zerdeçöp sonra zerdeçal olarak son halini almıştır. Safran kökü, hint safranı, zerdeçav, sarıkök isimleri ile de bilinmektedir.

Zerdeçal; Zencefilgillerden olup sarı çiçekleri açan, iri yapraklı, kök yumrulu, çok yıllık otsu bir bitkidir ve kök yumruları ek besin değerine sahiptir. 

Acı bir tadı olan bitkinin kökleri armut veya yumurta şekline sahiptir Yan kökleri parmak şeklinde, kökün dışı sarımsı, içi ise sarı renktedir. Zerdeçalın yapısında bulunan kurkumin ( curcuma longa )  sarı renge sahiptir ve sarı renkli gıda boyası elde etmek içinde  gıda katkısı olarak kullanılmaktadır. 

Zerdeçalın İçindeki Kurkumin ( Curcuma Longa ) Nedir?

Zerdeçalı özel yapan en önemli sebep, yapısındaki kurkumindir. Zerdeçalın yapısında bulunan kurkimin miktarı yüzde üçtür. Antienflamatuar ve antioksidan bakımından çok güçlüdür. Bir çok hastalığa iyi gelirken, bağışıklık sistemini güçlendirmesi ile de bilinmektedir.

Kurkumin emilimi vücutta düşüktür, bu sebeple başka gıda takviyeleri ile tüketerek emilimi arttırmak gerekmektedir. En yüksek emilimi sağlayacak olan karabiber içeriğindeki piperindir. Kurkuminin vücuttaki emilimini yüzde iki bin değerinde piperin arttırmaktadır. Aynı zamanda zerdeçalı yemekler içinde de tüketebilirsiniz çünkü yapısında bulunan kurkumin yağda da çözünebilmektedir.

Zerdeçalın yapısındaki kurkumin; Vücudumuzun ihtiyaç duyabileceği miktarı karşılamamaktadır. Bu sebeple zerdeçaldan elde edilen kurkuminle gıda takviyeleri, kapsüller gibi ürünler öne çıkmaktadır.

Zerdeçal Nerede Yetişir?

Ana vatanı  Güney Asya ve Uzak Doğu olarak geçen zerdeçal  başta Hindistan, Çin, Pakistan ve Bangladeş olmak üzere, tam tropik ve yarı tropik iklimlerde yetişmektedir.

Ilıman iklimi seven zerdeçal Türkiye’de Güney Ege ve Akdeniz Bölgesinde yetişmektedir ve hala yetiştiriciliği yayılarak devam etmektedir. Zerdeçalın yetişme şekli patatese ve zencefile benzemektedir.

Zerdeçal Nasıl Yetişir?

Zerdeçal tohumla yetişmemektedir, patates yada zencefil gibi yumrulu bir kök ile yetiştirilmektedir. Havalandırılmış, killi ve kumlu bir toprakta verimi artmaktadır.

Zengin mikro ve makro elementlerin bulunması gereken topraklarda yetişir. Ilıman iklimlerde, ahır gübresi kullanarak, sulamanın toprağı nemli bırakacak kadar yapılması gerekmektedir.

Zerdeçal ekiminden yaklaşık altı ay ve on ay arasında olgunlaşmaktadır. Aralık ve ocak ayları arasında yaprakları ölmeye başlar ve zerdeçal bitkisinin tüm yaprakları öldükten sonra hasada hazır demektir.

Zerdeçal Nasıl Saklanır?

Zerdeçalın raf ömrü yaklaşık üç yıldır. Hava almayacak, karanlık ve serin bir yerde muhafaza etmek yeterlidir. Zerdeçalı buzdolabında kesinlikle saklamamalısınız ve güneş ışığı olmayan yerde muhafaza edilmelidir. Zerdeçalınızın bayatladığını renginden ve kokusundan anlayabilirsiniz.

Zerdeçalın Besin Değerleri Nelerdir?

Birçok faydası bulunan zerdeçalın besin değerleri; Kalori, karbonhidrat, protein, lif, kalsiyum, şeker, demir, magnezyum, fosfor, sodyum, A vitamini, B vitamini, B1 vitamini, B2 vitamini, B3 vitamini, B6 vitamini, B9 vitamini, C vitamini, E vitamini ve yüksek miktarda potasyum bulunmaktadır. Fenolik ve flavonoit bileşikleriyle zengin ve güçlü bir antioksidandır. Antikanser, antiinflamatuar ve antioksidan etkileri de oldukça fazladır.

Zerdeçal Nasıl Tüketilmelidir?

Zerdeçal her türlü tüketilebilir, damak zevkinize, rengiyle gözünüze hitap şekline göre tüketebilirsiniz fakat zerdeçalın yapısında bulunan kurkumin sadece yağda çözündüğü için yemeklerde veya yapısında yağ bulunan gıdalarda (örneğin yoğurt) kullanarak tüketmek daha doğru olacaktır.

Zerdeçal Nerelerde Kullanılır?

Anavatanı Uzakdoğu ve Hint olan zerdeçalı, bu bölgelerin yemeklerinde de görmekteyiz. Çoğunlukla kurutulup, toz haline getirilerek, baharat haliyle ve zerdeçal çayı ile tüketilmektedir. Osmanlı saray mutfağında da beslenme listesinde ek tatlandırıcı, renklendirici ve şifa için karşımıza çıkan zerde ile pilavlar, çorbalar, tatlılar, kırmızı et yemeklerinde, beyaz et yemeklerinde, çeşitli sebze yemeklerinde ve söğüşlerde kullanılmaktadır.

Çorbalarda; Patates çorbası, mercimek çorbası, tavuk suyu çorba, balık çorbası,… Yemeklerde; Makarna, mercimek köftesi, bulgur pilavı, etli pirinç pilavı, havuçlu pirinç pilavı, patates tava,… Tatlılarda; Limonlu cheesecake, portakallı zerde, limonlu puding, zerdeçallı limonlu çatlak kurabiye, kek, Trabzon hurması reçeli,… Ayrıca zerdeçallı ekmek, altın süt olarak adlandırılan zerdeçallı süt, cafe dö paris yemek sosu, zerdeçallı detoks suyu, zerdeçallı limonata, peynirli zerdeçallı poğaça gibi kullanım yerlerini Datçam olarak sizlere örnekler verebiliriz.

Eski zamanlarda turnusol kağıt kullanımı yerine zerdeçal kağıdı kullanılmaktaymış. Zerdeçal, ince derilerin, ipek kumaşların ve kına yakmada doğal renklendirici olarakta kullanılıyormuş.

Zerdeçalın en meşhur ve bilindik kullanımı; Hintlilerin köri sosunda, İspanyolların deniz ürünleri için kullandıkları ünlü paella yemeğinde kullanılmaktadır.

Zerdeçal Diş Beyazlatır mı?

Zerdeçal içeriğinde bulunan antienflamatuar ve antimikrobiyal özelliğinden kaynaklı ağız sağlığına ve ağız hijyenine etkisi oldukça fazladır. Plak oluşumunu, diş eti iltihaplarını önlemektedir. 

Asya toplumunda çok eski dönemlerden beri devam eden diş beyazlatma yöntemi olan zerdeçal, popüler kültürde yeni keşfedilmiştir. Hindistan cevizi yağı, karbonat karışımına zerdeçal ilave edip, düzenli bir şekilde uygulandığında dişleriniz beyazlayacak, diş ve diş eti sağlığınızı korumuş olacaksınız.

Zerdeçalın Zayıflatma Etkisi Var mıdır?

Zerdeçalın metabolizmayı, safra üretimini uyardığı, vücudun yağ sindirimine ve detoksifikasyona yardımcı olduğu, bu durumda yağ hücrelerinin birikimini zorlaştırdığı bilinir. Edinilen bu bilgilere göre zerdeçalın zayıflatmada ve kilo alınmamasında etkisi vardır diye düşünebiliriz.

Zerdeçal Faydaları Nelerdir?

Üst solunum yolları enfeksiyonlarını önlediği, 

Saman nezlesinin, soğuk algınlığının semptomlarını azalttığı, 

Baş ağrısı, adet ağrısı gibi ağrıları azaltmaya yardımcı olduğu,

Serbest radikalleri nötralize ettiği, 

Hafızayı ve dikkati geliştirdiği, Alzheimer ve Demans hastalıklarının tedavisini desteklediği,

Yüksek kolesterolü dengelediği, 

Kalp sağlığını koruduğu, kalp hastalık risklerini azalttığı,

İltihaplanmalara neden olan bileşikleri baskılar,

Depresyon etkilerini hafiflettiği,

Lifler sayesinde bağırsakları çalıştırdığı,

Bazı eklem hastalıklarına iyi geldiği,

Kanserli hücrelerin ilerlemesini ve yayılmasını önlediği, kanser sirkini azalttığı,

Karaciğeri toksinlerden engellediği, karaciğer fonksiyonlarını iyileştirdiği,

Vücuttaki serbest radikaller ve antioksidanlar arasındaki dengesizlik ile oluşan oksidatif hasarını önlediği,

Bağışıklık sistemini desteklediği, 

Katarak tedavisine ve göz tansiyonu tedavisine yardımcı olduğu, rahatsızlığının ilerlemesini durdurduğu, görme kaybını önlediği,

Cilt rahatsızlığı olan sedef hastalığı, egzama gibi cilt hastalıklarının semptomlarını azaltmasına yardımcı olduğu, 

Antioksidan özelliği ile hücreleri koruması ile cilt yaşlanmasını yavaşlattığı, ciltte oluşan ince çizgilerin ve kırışıklıkların, ciltteki küçük yaralanmaların, yanıkların, akne tedavilerinin iyileştirilmesini desteklediği bilinmektedir.

Zerdeçalın Yan Etkileri Nelerdir?

Zerdeçalın bir çok faydasının yanı sıra fazla tüketim ile zararlı etkileri olacaktır. Kişide ishal, mide bulantısı, baş dönmesi, baş ağrısı, midede şişkinlik, hazımsızlık, mide yanması, ağızda kuruluk etkileri görülür. Gastrit, reflü gibi mide rahatsızlığı olanlar, diyabet hastalığı olanlar tüketimlerine dikkat etmeleri gerekmektedir. Kan şekerini düşürme etkisi vardır. 

Zerdeçal; Kanser tedavisi gören hastaların ilaçları ile etkileşime geçmektedir. Hamileler ve emziren annelerin, kronik rahatsızlığı olan ve devamlı ilaç kullanan kişilerin mutlaka doktor görüşü almaları gerekmektedir.

Doğal ve şifa kaynağı olan bitkisel besin kaynaklarının hepsinde olduğu gibi zerdeçal tüketim miktarına mutlaka dikkat edilmelidir. İhtiyacınızdan fazla miktarda zerdeçal tükettiğinizde yan etkileri ile karşılaşmanız muhtemeldir. Bu nedenle doktorunuzdan kullanım miktarı ile ilgili tavsiye almanız gerekmektedir.